بایدن هر چند حین امضای این فرمان‌ها گفت «وقتی برای ضایع کردن» ندارد، اما ظاهراً برای ایران وقت زیادی دارد! چون هیچ کدام از فرمان‌های اصلی وی به ایران و مسئله برجام ارتباطی نداشت. شاید به همین خاطر باشد که بسیاری معتقدند جو بایدن تا قبل از انتخابات ۱۴۰۰ رویکرد فعالانه‌ای درباره پرونده هسته‌ای ایران اتخاذ نخواهد کرد و منتظر می‌ماند تا نتیجه انتخابات مشخص شود. مدافعان این دیدگاه البته به کم بودن زمان ۶ ماهه باقیمانده نیز اشاره می‌کنند که برای یک کارزار دیپلماتیک گسترده، زمان کمی است. صاحبنظران سیاسی، برای ماه‌های آینده طیف گسترده‌ای از گزینه‌ها از اجماع سازی و تشدید تحریم‌ها تا گشایش‌های اقتصادی و بازگشت فوری به برجام را در بر می‌شمارند. در این گزارش، سراغ ۱۰ کارشناس مسائل بین‌المللی رفته و دیدگاه آن‌ها درباره رفتار دولت بایدن در قبال ایران در ماه‌های آینده را جویا شدیم که چکیده‌ای از این دیدگاه‌ها را به صورت فهرست وار در این گزارش می‌خوانید.
بایدن به دنبال اجماع سازی علیه ایران می‌رود
علی بیگدلی/ استاد دانشگاه شهید بهشتی
هر چند در سال‌های اخیر تحولات بین ایران و آمریکا به سمت منفی رفته اما با توجه به مهره چینی‌های کابینه، بایدن به دنبال حل مشکلات با ایران است. در عین حال در روزهای اخیر رفتارهای جدیدی شکل گرفته، از جمله اینکه فرانسه بار دیگر نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران هشدار داده و آقای کوهن رئیس موساد برای مذاکرات برجامی با رئیس جمهور آمریکا به این کشور سفر کرده تا احتمال مذاکره با ایران را کنترل کنند. از سویی دیگر تشکیل یک مربع در خاورمیانه با حضور ترکیه، عربستان، مصر و اسرائیل علیه ما بسیار بد خواهد بود، پس باید راهبرد مدبرانه‌ای استفاده کرده و به سمت انعطاف بیشتری حرکت کنیم. چرا که راهی جز مذاکره وجود ندارد و بایدن به دنبال اجماع سازی علیه ایران خواهد رفت.
تهدید و تحریم در کنار امتیازات کوچک
مصطفی خوش چشم/ تحلیلگر مسائل بین‌المللی
اوباما و ترامپ هر دو با تحریم، هزینه‌ها را برای ایران بالا برده و از تهدید به عنوان ابزاری برای تغییر محاسبات ایران استفاده کردند. اما در دوره ترامپ اثرگذاری تحریم‌ها کم شد و به دلایلی چون زدن عین الاسد، اسقاط گلوبال هاوک و توقیف کشتی انگلیسی تهدیدها بی‌اعتبار شد، پس هر دو ستون این فرمول یعنی تهدید و تحریم در دوره ترامپ دچار خدشه شده است. درنتیجه بایدن در ادامه امتیازات کوچکی مانند باز کردن اینستکس به اندازه نفت صادراتی فعلی ایران، اقدامات اعتمادساز نمادین مانند برداشتن تحریم‌های آقای زنگنه و ظریف و ارسال کالاهای بشردوستانه مانند واکسن را در کنار استفاده از تحریم و تهدید به اقدام نظامی بدون هرگونه اقدامی در دستور کار قرار می‌دهد تا محاسبات جمهوری اسلامی را تغییر دهد و مقاومت ایران را تضعیف کند.
صدور خوش‌بینی به ایران به جای ترس
مهدی مطهرنیا /عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد
ترامپ یک پدیده برخاسته از نیویورک بود اما بایدن به عنوان بزرگ‌ترین میراثدار حزب دموکرات به نوعی سنتز میان اوباما و ترامپ است. او در ۶ ماه آینده بیشتر به استقرار دولت خود و حل چالش بحران کرونا، چالش واگرایی سیاسی برخاسته از انتخابات ۲۰۲۰ و مشکلات اقتصادی موجود خواهد پرداخت. سال ۲۰۲۰ با ۲۰۱۸ و ۲۰۱۶ متفاوت است درنتیجه او در عین حال برای صدور خوش‌بینی به ایران به جای ترس، هم گرایی به جای اقتدارگرایی و ترمیم چهره آمریکا به عنوان دولت مسئول در عرصه بین المللی، بازگشت به برجام را با پیش شرط‌هایی دنبال می‌کند. تیم بایدن، تیم مذاکره است اما در برابر تهران چالش بزرگی دارد. با توجه به اینکه احتمال وقوع گشایش اولیه وجود دارد. ابتکار عمل با تهران است.
احیای چندجانبه گرایی علیه ایران
سید جلال ساداتیان/ مدیرکل پیشین وزارت خارجه
ایجاد آرامش در خاورمیانه، انتقال نیروها به شرق دور، کم کردن اسارت آمریکا از اسرائیل ضمن حفظ امنیت رژیم صهیونیستی، مشورت با همپیمانان گلوبالیستی آمریکا برای شاخص کردن معیارهای ثابت در مدیریت جهانی و احیای چندجانبه گرایی، مهم‌ترین راهبردهای بایدن هستند. اگر دولت بایدن بخواهد علیه برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران اجماع کند، این مسئله در کوتاه مدت ممکن نیست. ایران هم در دولت بعدی، متعلق به هر که می‌خواهد باشد، باید دیپلمات‌های ورزیده‌ای انتخاب کند تا مقابل این اجماع بایستند. همچنین بهانه آمریکا این است که ایران تعهدات خود را انجام نداده است. ایران هم به درستی می‌گوید کسی که اول از توافق خارج شده باید بازگردد.
احتمال گشایش‌های نمادین و مقطعی
فؤاد ایزدی / استاد دانشگاه تهران
منتخبان و منصوبان دولت بایدن همگی از چهره‌های مذاکراتی دولت اوباما هستند. اما دولت بایدن به طرف اجرای واقعی برجام نخواهد رفت. بایدن علاقه دارد به بخشی از برجام که محدودیت‌های هسته‌ای را تشدید می‌کند، برگردد، اما امتیاز جدیدی هم ندهد. البته ممکن است تا مشخص شدن نتیجه انتخابات ۱۴۰۰ در ایران، گشایش‌های نمادینی انجام دهند. مثلاً تحریم آقای ظریف را بردارند، یا بخشی از اموال ایران را آزاد کنند تا به باور خودشان زمینه را برای روی کار آمدن دولتی در ایران فراهم کنند که راحت‌تر امتیاز می‌دهد. اما وقتی نتیجه انتخابات مشخص شد، هر چه باشد، آن‌ها سراغ راهبرد اصلی خود خواهند رفت.
بایدن ابتدا باید به مسائل داخلی رسیدگی کند
امیرعلی ابوالفتح / کارشناس مسائل آمریکا
امروز میلیون‌ها نفر از مردم ایالات متحده از رئیس جمهور جدید انتظار دارند که مشکلات مربوط به کرونا را حل کند. پس از اقتصاد و بیکاری، واشنگتن با معضل مهاجران مواجه است. طبیعی است که بایدن مجبور است در ابتدا به این موارد رسیدگی کند و در ادامه به سمت آشتی ملی و حل شکاف در جامعه آمریکا توجه کند؛ در چنین شرایطی، رسیدگی به برجام سخت می‌شود، در مجموع ترمیم روابط با اروپا، تلاش برای مهار روسیه و چین و کنترل جنگ یمن از جمله رقبای جدی برجام در عرصه سیاست خارجی بایدن هستند.
رویکرد بایدن در کوتاه مدت تعامل است
علیرضا رضاخواه / استاد دانشگاه اصفهان
وضعیت ژئوپلتیک دنیا و بازیگری چین و اروپا نسبت به زمان اوباما تغییر کرده است. مثلاً در مذاکرات ۱+۵ در برجام، اروپایی‌ها نقش پلیس خوب را داشتند، اما رفتار آن‌ها به تازگی بسیار تند شده است. آمریکایی‌ها نقاط ضعف خودشان در برجام و همچنین راهبرد شکست خورده فشار حداکثری و تبعات سیاست «نگاه به شرق» ایران را به عنوان یک تهدید بررسی کرده و می‌خواهند ایران را به کشور ضعیف تبدیل کنند. پیش بینی من این است که در کوتاه مدت رویکرد تعاملی خواهند داشت تا به برجام بازگردند، اما پس از بازگشت به برجام از مکانیسم ماشه، استفاده کنند تا پرونده بعدی خود را با اولویت موضوعات حقوق بشری دنبال کنند. ما اگر به جای دیپلماسی انتظار، نقش فعال تری در فضای منطقه‌ای داشته باشیم، در هر مذاکراتی موفق تر خواهیم بود.
به نرمش کشاندن ایران از هر طریق ممکن
جعفر قنادباشی/ تحلیلگر مسائل منطقه
با توجه به تغییر توانمندی‌های آمریکا و قدرتمندتر شدن ایران و عبور ایران از پروژه شکست خورده فشار حداکثری، دموکرات‌ها در صدد تدوین راهبردهای جدید خود هستند که اظهارات بلینکن و سخنان بایدن شمای کلی این راهبردها است. نگرش مقامات ما و سیگنال هایی که از ایران به آن‌ها ارسال می‌شود، در کنار لابی‌های صهیونیست و سعودی ، یکی از عوامل مهم تأثیرگذاری بر تصمیمات آمریکاست. برخلاف گفته‌های دموکرات ها، آن‌ها در صدد کوتاه آمدن هستند و متقابلاً می‌خواهند ایران را به نرمش بکشانند تا مقاومتش را بشکند.
کاهش فشار و تقویت برخی نیروهای داخلی
عبدالله گنجی/ مدیر مسئول روزنامه جوان
بایدن همانند ترامپ نبوده و بر خلاف ترامپ به همه نیروهای داخل ایران به یک چشم نگاه نمی‌کند. رئیس جمهور آمریکا به عده‌ای در داخل ایران، سمپات دارد، پس تا برگزاری انتخابات ۱۴۰۰ در ایران، سیاست کاهش فشار را دنبال می‌کند. وی حتی ممکن است راهبرد رفع قطره چکانی تحریم را نیز در دستور کار قرار دهد. بنا بر این احتمال گشایش‌های مقطعی یا نمادین در حوزه تحریم‌ها وجود دارد.
آغاز مذاکرات از سوی آمریکا در صورت پالس ایران
سید صدرالدین موسوی/ مدرس دانشگاه مطالعات جهان
بایدن پس از خروج ترامپ از برجام دست‌کم سه بار اعلام کرد به برجام بر می‌گردد. او در سخنان اخیرش به هیچ وجه به ایران حمله نمی کند، پس با ترامپ قابل مقایسه نیست. در عین حال با توجه به علاقه بایدن برای ایجاد نظم منطقه‌ای با حضور ایران و همچنین منافع آمریکا در احیای برجام، ممکن است مذاکرات پنهانی از سوی آمریکا آغاز شود. این نکته قابل ذکر است که رفتار بایدن به پالس‌های ایران هم بستگی دارد، اگر ایران بخواهد پرونده را تا انتخابات فریز کند، بایدن هم قدمی پیش نمی گذارد.
نظر شما